Narodowy Instytut Kultury i Dziedzictwa Wsi, realizując swoje zadania statutowe, do których należy inicjowanie i wspieranie badań naukowych, w roku 2023 powołał Zespół Badań Etnograficznych w składzie: prof. Anna Weronika Brzezińska (Uniwersytet Adama Mickiewicza), dr Katarzyna Ceklarz (Akademia Nauk Stosowanych w Nowym Targu), Elżbieta Dudek-Młynarska (Muzeum Etnograficzne w Rzeszowie), dr Mamadou Diouf (NIKiDW), Małgorzata Jaszczołt (NIKiDW), dr Arkadiusz Jełowicki (Muzeum Narodowe Rolnictwa i Przemysłu Rolno – Spożywczego w Szreniawie), dr Katarzyna Radziwiłko (NIKiDW) oraz Izabela Wolniak (NIKiDW) – koordynator projektu. Efektem pracy Zespołu jest projekt pn. „Etnomozaika. Współczesne dziedzictwo kulturowe wsi”.
Projekt Etnomozaika. Współczesne dziedzictwo kulturowe wsi to propozycja badawcza odwołująca się do prac Oskara Kolberga z XIX wieku. W 2024 roku, mija 210 rocznica urodzin, tego uważanego za pierwszego etnografa i największego badacza terenowego polskiej wsi. W swoich założeniach, projekt Etnomozaika, zakłada nawiązanie do idei Dzieł Wszystkich Oskara Kolberga, ze względu na ich ogólnopolski zasięg i plan wieloaspektowych badań w zakresie kultury ludowej i tradycyjnej. I tak, jak w wieku XIX było to dzieło oryginalne, obejmujące ogromny materiał badawczy z terenów przedrozbiorowej Rzeczypospolitej, przedstawiony w formie monografii regionalnych, tak projekt Etnomozaika ma być rodzajem opracowania współczesnej kultury ludowej i tradycyjnej początku XXI wieku, prezentującej ją w perspektywie ogólnopolskiej. To wyjątkowy koncept, który ma na celu dokumentację i analizę wybranych zjawisk kulturowych, związanych z dziedzictwem i tradycją wsi. Służyć ma to celowi nadrzędnemu projektu, którym jest zachowanie i ochrona współczesnych polskich tradycji, wywodzących się z kultury chłopskiej oraz wzmacnianie kultury tradycyjnej.
Wraz z intensyfikacją działań popularyzatorskich zauważalny jest wzrost zapotrzebowania na wiarygodne źródła wiedzy, prezentujące nowe podejście do kultury ludowej i tradycyjnej. Istnieje potrzeba tworzenia publikacji opartych na solidnych badaniach naukowych, zawierających treści o wysokim poziomie merytorycznym, napisanych w sposób przystępny i zrozumiały dla szerokiego grona odbiorców. W miarę rosnącego zainteresowania kulturą polskiej wsi, pojawia się konieczność opracowania treści, które nie tylko pełnić będą funkcję źródła wiedzy, ale także stanowić inspirację do dalszych poszukiwań i działań.
Niniejszy projekt, a następnie przygotowywane publikacje, tworzone są z myślą o zaspokojeniu oczekiwań zarówno specjalistów, jak i regionalistów, pasjonatów oraz wszystkich tych, którzy pragną odpowiednio pielęgnować wiedzę o kulturze i tradycji wsi polskiej na wysokim poziomie merytorycznym. Etnomozaika. Współczesne dziedzictwo kulturowe wsi, będzie stanowić kompendium wiedzy naukowej przekazanej w sposób klarowny, przystępny i zrozumiały, stanowiąc źródło dla osób prowadzących działania z zakresu edukacji formalnej i nieformalnej, pasjonatów, członków kół gospodyń wiejskich, Ochotniczych Straży Pożarnych, lokalnych działaczy, animatorów kultury oraz nauczycieli. Chcemy przekazać do rąk naszych odbiorców niezbędne narzędzie przy tworzeniu ofert edukacyjnych z zakresu obrzędowości czy współczesnych praktyk kulturowych polskiej wsi przełomu XX i XXI wieku.
Narodowy Instytut Kultury i Dziedzictwa Wsi, jest żywo zainteresowany współpracą z instytucjami kultury i nauki: muzeami, uczelniami wyższymi, domami kultury na terenie całego kraju, przy realizacji badań terenowych oraz opracowywaniu wyników we wszystkich województwach, które zostały obrane jako klucz do niniejszej publikacji. Będzie ona usystematyzowana według wybranych kategorii tematycznych, m.in. język, opowiadania, folklor słowny i muzyczny, obrzędowość doroczna i rodzinna, wiedza i praktyki dotyczące przyrody i wszechświata, wiedza i umiejętności związane z rękodziełem i rzemiosłem, kulinaria. NIKiDW jako operator badań będzie wspierał działania w terenie, prowadzone przez instytucje partnerskie, a zgromadzony materiał zostanie zdeponowany w dedykowanym Archiwum.
Badania pilotażowe, we współpracy z Muzeum Etnograficznym w Rzeszowie rozpoczęliśmy od województwa podkarpackiego. To region o szczególnej żywotności tradycji ludowych, gdzie zarówno w przeszłości, jak i obecnie można obserwować wpływy żydowskie, ukraińskie, łemkowskie. Jest więc szans na uzyskanie intersującego materiału porównawczego. W chwili obecnej skupiamy się na opracowaniu tych badań i wypracowaniu modelu badawczego, który będzie zastosowany w kolejnych województwach.
Osoby do kontaktu:
Małgorzata Jaszczołt, kierownik Działu Programowego, 517 125 342
Mamadou Diouf 511 543 441
e-mail: etnomozaika@nikidw.edu.pl
