Zrzeszeni w Związku Karaimów Polskich wydają swoją gazetę oraz starają się kultywować tradycje i rozpowszechniać wiedzę o swojej historii i zwyczajach.
Do dziś naukowcy spierają się na temat pochodzenia Karaimów. Przypisuje im się korzenie tureckie bądź semickie. Nazywano ich „Turkami z Ziemi Świętej”. Powiązania z tymi ostatnimi przypisuje im się ze względu na język, który należy do grupy języków tureckich. Z kolei ze względu na religię i fakt, że w liturgii używali języka hebrajskiego, mylono ich z Żydami. W rzeczywistości, choć są wyznawcami odłamu judaizmu, niewiele mają z narodem żydowskim wspólnego. W VIII wieku oddzielili się od głównego nurtu wyznaniowego odrzucając Talmud i akceptując tylko Stary Testament. Ich religia charakteryzuje się przekonaniem, że wszelkich prawd należy szukać samemu na podstawie Dekalogu i tekstów zawartych w Starym Testamencie. Nie uznawali narzuconych interpretacji duchownych i komentarzy do Pisma. Nazwa Karaimi pochodzi od słowa „kara”, które oznacza studiowanie Pisma Świętego.
W X wieku Karaimi rozprzestrzenili się na Krymie. To stamtąd trafili do Wielkiego Księstwa Litewskiego, a później stali się obywatelami Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Początkowo ich głównym zajęciem była służba wojskowa – stanowili załogi warowni przygranicznych i dbali o bezpieczeństwo księcia na zamku w Trokach. Cieszyli się dużymi przywilejami – mieli własną administrację i pieczęć, otrzymali także liczne nadania ziemskie. Gminy karaimskie miały własne samorządy. Władzę sprawowali tam starsi, wybierani przez daną społeczność. Każda gmina musiała mieć szkolnika, który dbał o dom modlitwy, gabbaja czyli skarbnika oraz hazzana pełniącego funkcje religijne i sądowe. Wyjątkowe znaczenie miała gmina w Trokach, która miała prawo wyboru własnego wójta.
Stopniowo Karaimi z żołnierzy zamieniali się w rzemieślników, ogrodników i hodowców. Słynęli z uprawy ogórków i hodowli koni. Czuli się mocno związani z Polską. Gdy tworzyła się II Rzeczpospolita i Polacy oraz Litwini walczyli o Wilno, Karaimi opowiedzieli się za przyłączeniem Litwy Środkowej do Polski. Po wprowadzeniu tego w życie, szybko się zasymilowali i sami siebie uważali za Karaimów – Polaków. W okresie międzywojennym było ich ponad 1.5 tysiąca. Wydawali pierwsze karaimskojęzyczne czasopismo „Głos Karaimski”, mieli w Trokach swoją szkołę i teatr. Działało także Stowarzyszenie Karaimów, Towarzystwo Miłośników Historii i Kultury Karaimskiej czy Koła Pań Karaimskich. Jako, że mniejszość ta słynęła z lojalności, prezydent Ignacy Mościcki podarował im – jako wyraz uznania – skarbiec na przywileje państwowe.
Podczas II wojny światowej ludność karaimska przetrwała bo Niemcy nie uznawali ich za Żydów. Po wojnie razem z Polakami zostali zmuszeni do wyjazdu na zachód. Od tamtej pory żyją w znacznym rozproszeniu. Nie ma obecnie na naszych ziemiach żadnej świątyni karaimskiej – kienesy ani żadnego hazzana. Ostatnia kienesa działała we Wrocławiu do roku 1989. Z tego względu praktyki religijne tej mniejszości muszą się ograniczać do grona rodzinnego.
Niestety na naszych terenach nie pozostało wiele z materialnej kultury karaimskiej. Jedynym zabytkiem architektonicznym jest Cmentarz Karaimski przy ulicy Redutowej w Warszawie. Założono go na terenach należących do kupców karaimskich przybyłych z Krymu i działa on nieprzerwanie od roku 1890.
Karaimów jest coraz mniej. Lata temu, jedną z przyczyn stopniowego zmniejszania się ich liczby stał się dogmat, mówiący, że członkiem wspólnoty można zostać wyłącznie z urodzenia. Dodatkowo, za członków nie uznawano potomków małżeństw mieszanych. Dogmat ten zniesiono dopiero w XIX wieku. Dziś w Polsce żyje zaledwie kilkuset Karimów. Zrzeszeni są w działającym od 1997 r. Związku Karaimów Polskich. Mimo, że niewielka, jest to społeczność prężnie działająca. Karaimska Oficyna Wydawnicza „Bitik” wydaje książki, wydawnictwa muzyczne i czasopisma szerzące wiedzę na temat kultury i tradycji karaimskich. Od 1979 we Wrocławiu wydawane jest czasopismo „Awazymyz” czyli „Nasz Głos”. Jest ono szeroko rozpowszechnione poza naszym krajem. Zamieszczane teksty są pisane w języku polskim, rosyjskim i karaimskim, a dotyczą głównie historii, języka i kultury Karaimów oraz informacji z życia wspólnot karaimskich w Polsce, na Litwie i w Rosji. Wydawany jest również „Almanach Karaimski” poświęcony współcześnie prowadzonym badaniom karaimoznawczym. W Warszawie z kolei, młodzież karaimska tworzy Zespół Folklorystyczny „Dostłar”. Grupa prezentuje tańce i pieśni przodków oraz inscenizacje oparte na legendach i obrzędach. Mimo że Karaimów jest niewielu i nie są specjalnie widoczni w przestrzeni publicznej działają i pielęgnują swoje tradycje. Oby jak najdłużej.
Red.: Magdalena Trzaska
Fot. wikipedia.pl – domena publiczna
Źródła: Karaimi Polscy
Karaimi – Mniejszości Narodowe i Etniczne – Portal Gov.pl (www.gov.pl)
Karaimi w Polsce. Najmniej liczna i najbardziej tajemnicza mniejszość etniczna – WielkaHistoria
